Gdy myślimy o pieczeniu domowego chleba to zazwyczaj bierzemy pod uwagę wypieki na zakwasie lub na drożdżach. O tym traktuje poradnik o pieczeniu ciasta na drożdżach krok po kroku. Tymczasem jest jeszcze jedna możliwość dla zabieganych lub początkujących – wypieki na bazie jeszcze jednego środka spulchniającego, czyli proszku do pieczenia/sodzie i na tym temacie się dzisiaj skupię.

Oczywiście miąższ takich wypieków różni się znacząco od klasycznego pieczywa, ale na proszku lub sodzie można upiec też coś porządnego i smakowitego. Ja szczególnie lubię wszystkie wypieki chlebopodobne, czyli „keksowe” np. chlebek bananowy lub cukiniowy. Na bazie sody można też upiec słynny Irish soda bread lub bułeczki scones.

Na czym polega różnica między proszkiem do pieczenia a sodą?

Zacznijmy od sody oczyszczonej, która jest węglanem sodu. Do odpowiedniej reakcji potrzeba jej kwasu, dlatego do wypieków na sodzie poleca się dodawać sok z cytryny, ocet lub nabiał np. maślankę, jogurt, kefir. Wchodzą one ze sobą w rekcję natychmiast, dlatego ciasto takie nie musi już wyrastać, nadaje się ono do natychmiastowego pieczenia.

Proszek do pieczenia składa się z sody, ale także mąki ziemniaczanej, dzięki której nie zbryla się. W proszku do pieczenia znajdują się też regulatory kwasowości, które sprawiają, że kwaśny dodatek w cieście nie jest już tak istotny jak w przypadku sody oczyszczonej.

Proszek do pieczenia można z sodą stosować zamiennie. Na 10 g sody można wykorzystać 10 g lub 20 g proszku do pieczenia.

1. Mieszanie

Pierwszym etapem przygotowywania chleba jest oczywiście mieszanie. Ważnym elementem przy wypieku domowego chleba jest waga kuchenna (najtańszą można kupić w marketach już od 30 zł). Proporcje w ciastach na bazie proszku lub sody są dosyć ważne, a ciasto nie jest tak kapryśne jak to na chleb na zakwasie czy na drożdżach.

Mąkę pszenną lub orkiszową warto dodatkowo przesiać, dzięki temu wypiek będzie lżejszy i unikniemy ewentualnych grudek.

Zazwyczaj mieszamy ze sobą suche składniki, czyli mąkę, proszek/sodę, sól, cukier i dodajemy mokre składniki. W przypadku ciasta na sodzie będzie potrzebny jakiś kwaśny dodatek, czyli np. nabiał (kefir,maślanka, mleko, śmietanka, jogurt) lub sok z cytryny/ocet winny. Ciasta na bazie proszku do pieczenia można śmiało upiec na wodzie.

Dodawany płyn nie musi być mleczny, ale w niektórych przypadkach (np. Irish soda bread) będzie to dodatkowo wskazane.

W przypadku np. chlebka cukiniowego czy bułeczek scones – często dodawane są jeszcze jajka, dzięki temu ciasto ładniej rośnie.

2. Wyrabianie chleba

W przypadku wypieków na proszku i sodzie słowo „wyrabianie” jest zdecydowanie za duże. Ciasto takie wymaga dokładnego wymieszania składników, proces ten może trwać do 2 minut – natomiast nie dłużej, ponieważ istnieje ryzyko, że otrzymamy przez to zakalec.

Gotowe ciasto na scones czy chleb sodowy będzie w miarę elastyczne, natomiast nie tak lśniące i plastyczne jak drożdżowe. Ciasto keksowe będzie gęste jak ciasto na placuszki.

Wyrabiać chleb można ręcznie lub przy pomocy miksera.

3. Przygotowywanie formy do pieczenia chleba

Wypieki na proszku/sodzie piecze się zazwyczaj w formie, do której jest ono przekładane po wyrobieniu. Zazwyczaj jest to blaszana keksówka, którą trzeba posmarować tłuszczem lub wyłożyć papierem do pieczenia. Formowane wypieki (np. scones) wymagają wyłożenia blachy pergaminem lub silikonową matą.

4. Formowanie pieczywa

Zależnie od rodzaju wypieku na który się decydujemy, istnieje kilka możliwości formowania. Można rozwałkować ciasto, wyciąć wymarzony kształt, przełożyć na przygotowaną blachę i upiec. Można również uformować ręcznie bochenek, przełożyć go na blachę lub do formy i upiec. Trzecią możliwością jest wyrobienie gęstego ciasta, które przekładamy do formy pryz pomocy łyżki i wyrównujemy wierzch.

5. Przygotowywanie piekarnika do pieczenia chleba

Wypieki na bazie proszku do pieczenia reagują już od temperatury 160 stopni, te na bazie sody potrzebują trochę wyższej temperatury, bo minimum 190 stopni. Większość wypieków będziemy piekli metodą góra-dół. Ciasto wkładamy do rozgrzanego piekarnika.

6. Przygotowywanie do pieczenia (nacinanie, smarowanie wierzchu, posypanie ziarnami itp.)

Niektóre wypieki wymagają na koniec jeszcze przygotowywanie wierzchu. Można posmarować wierzch przyszłych bułeczek białkiem, dodatkowo posypać ulubionymi dodatkami lub w przypadku chleba w formie można go delikatnie naciąć.

7. Pieczenie domowego chleba

Po przygotowaniu ciasta i nagrzania piekarnika przychodzi przyjemny etap pieczenia. Wypieki w zależności od wielkości będą potrzebowały od 15 do 45 minut. W trakcie pieczenia (np. w połowie) czasem zmniejsza się temperaturę. Takie szczegóły zawsze zaznaczone są w przepisie na chleb.

8. Studzenie pieczywa

Warto pamiętać o zasadzie, aby nie jeść ciepłego chleba, ponieważ nie jest to zbyt zdrowe. Po upieczeniu trzeba się uzbroić w cierpliwość i ostudzić pieczywo. Wypieki wyciągamy z formy lub ściągamy z blaszki i kładziemy na kuchennej kratce, aby się nie zaparzyło od dołu.